Afgeronde projecten – Van Praag Instituut

Handreiking Complementaire Zorg voor Kinderen in de Palliatieve Fase

Op 12 oktober 2023 werd de eerste Handreiking Complementaire Zorg voor Kinderen in de Palliatieve Fase gelanceerd tijdens een online bijeenkomst van het Kenniscentrum Kinderpalliatieve Zorg en het Van Praag Instituut.

In de Handreiking wordt op een praktische manier beschreven welke verpleegkundige complementaire interventies voor bepaalde symptomen bruikbaar kunnen zijn en hoe ze op de juiste manier kunnen worden toegepast. De mate van scholing die nodig is om de interventies uit te voeren varieert. De interventies die behandeld worden, zijn door de werkgroep van de Handreiking gekozen op basis van relevantie volgens experts, patiënten en naasten van patiënten. Vervolgens is er een selectie gemaakt op toepasbaarheid en uitvoerbaarheid. Het gaat om luisteren naar muziek, mindfulness interventies, massage, aromazorg, therapeutic touch en healing touch. De Handreiking is primair bedoeld voor verpleegkundigen, zorgvrijwilligers en ouders of verzorgers.

Deze Handreiking is een vervolg op de consensus-based Richtlijn Complementaire Zorg uit 2010. Eind 2020 heeft een verkenning plaatsgevonden naar de wens en de vorm van een herziening. De Agendacommissie richtlijnen palliatieve zorg heeft daarop besloten om twee handreikingen te maken: een voor volwassenen en een voor kinderen in de palliatieve fase. In juni 2023 is de herziene Handreiking Complementaire Zorg voor Volwassenen in de Palliatieve Fase uitgebracht. Nu is dus ook het deel voor kinderen herzien en gepubliceerd.

Duur: 2022 - okt. 2023

Projectpartners: V&VN • IKNL • Van Praag Instituut • Patiëntenfederatie Nederland • Stichting Kind en Ziekenhuis • Kenniscentrum Kinderpalliatieve Zorg • VGVZ • KNGF • BPSW • FVB

IMKA: Integrative Medicine bij Kanker

Kanker.nl is het nationale patiënteninformatieplatform over kanker, met maandelijks 500.000 unieke bezoekers. Veel patiënten met kanker maken gebruik van complementaire behandelopties als aanvulling op de reguliere behandeling om bijwerkingen of klachten te verlichten. Daarover gaf het platform al beperkt informatie, maar deze informatie was toe aan een update, aan een uitbreiding en een betere onderbouwing.

In het IMKA project hebben Kanker.nl, de Verwijsgids Kanker van IKNL en het Consortium Integrale Zorg en Gezondheid informatie over 21 complementaire (zelf)zorg interventies beschreven en toegelicht met patiëntervaringen, animaties en bronnen. Er worden tips gegeven hoe patiënten hierover met hun behandelteam in gesprek kunnen. Ook worden tips gedeeld over het vinden van betrouwbare complementaire behandelaren. Daarnaast is een expertpanel samengesteld waaraan vragen gesteld kunnen worden. Er is ook een flyer beschikbaar over complementaire zorg die gebruikt kan worden in de spreekkamer van de medisch- en verpleegkundig specialist.

Het IMKA project is mogelijk gemaakt door de Stichting Alles Eruit, die hiervoor geld vrijmaakte uit de nalatenschap van Jikke Broxterman.

Zie ook: www.kanker.nl/complementaire-zorg

Duur: 2020-2021

Projectpartners: Consortium Integrale Zorg en Gezondheid (CIZG) • Van Praag Instituut • Kanker.nl • IKNL Verwijsgids Kanker

COVICAM: COVID en Complementaire Zorg

Leidt de coronacrisis ertoe dat mensen beter gaan zorgen voor hun gezondheid? Passen ze hun leefstijl aan, gebruiken ze meer vitamines, supplementen, homeopathische of antroposofische middelen om hun immuunsysteem te versterken? Wenden ze zich tot yoga en mindfulness om de stress die deze crisis brengt beter aan te kunnen? In een internationale samenwerking van het Noorse NAFKAM, het Zweedse Karolinska Instituut en het Nederlandse Consortium Integrale Zorg en Gezondheid (CIZG) is na de eerste coronagolf in april-juni 2020 een peiling in deze drie landen gehouden met deze vragen als leidraad. Belangrijkste conclusie is dat de eerste coronagolf niet geleid heeft tot meer gebruik van complementaire zorg.

Een Nederlandse substudie liet zien dat in deze periode 68% van de Nederlandse ondervraagden een vorm van complementaire zorg had gebruikt. Men deed dat met name voor het algemeen welbevinden, in mindere mate voor de behandeling van acute of chronische ziekten of klachten en nauwelijks voor preventie en/of behandeling van Covid-19.

Duur: jan-nov 2020

Projectpartners: Consortium Integrale Zorg en Gezondheid • Van Praag Instituut • Louis Bolk Instituut • NAFKAM • Karolinska Instituut

Publicaties:

Kristoffersen AE, van der Werf ET, Stub T, Musial F, Wider B, Jong MC, Wode K, Danell JB, Busch M, Hoenders HJR, Nordberg JH. Consultations with health care providers and use of self-management strategies for prevention and treatment of COVID-19 related symptoms. A population based cross-sectional study in Norway, Sweden and the Netherlands. Complement Ther Med. 2022 Mar;64:102792. doi: 10.1016/j.ctim.2021.102792. Epub 2021 Nov 23. PMID: 34826590; PMCID: PMC8609665.
Mulder LTC, Busch M, Kristoffersen AE, Hök Nordberg J, van der Werf ET. Prevalence and predictive factors of complementary medicine use during the first wave of the COVID-19 pandemic of 2020 in the Netherlands. BMC Complement Med Ther. 2022 Feb 15;22(1):43. doi: 10.1186/s12906-022-03528-x. PMID: 35168630; PMCID: PMC8845358.

PrOud: Probiotica in de Ouderenzorg

Diarree is een veel voorkomende bijwerking van antibiotica. Bij kwetsbare ouderen in zorginstellingen zou dit een gezondheidsrisico met zich mee kunnen brengen, zoals ondervoeding of uitdroging. Ook leidt diarree bij ouderen tot meer werk voor zorgpersoneel, dus tot extra kosten. In de proeftuin PrOud werd uitgezocht of het standaard inzetten van probiotica bij antibiotica geassocieerde diarree (AAD) helpt om de diarree te verminderen. Tegelijk werd er gekeken naar wat er nodig is om dit goed te implementeren.

Op drie locaties van Rivas Zorggroep kregen bewoners tegelijk met de antibiotica multispecies probiotica Ecologic AAD voorgeschreven. In een periode van 8 maanden ging het in totaal om 71 bewoners. Het percentage episodes met diarree was in de probioticagroep 20% terwijl dit in de controlegroep 36% was. Dit verschil is significant. Tijdens 17/84 episodes waarin probiotica werd gebruikt, werd alsnog diarree ontwikkeld. Van 27 bewoners zijn data beschikbaar van een episode met probiotica en een episode zonder (eigen controle). Van de 14 bewoners die eerder zonder probiotica diarree kregen van een antibioticakuur, kregen er nu 11 (78%) geen diarree na gebruik van probiotica. Doorslaggevend voor goede implementatie is dat de arts de probiotica voorschrijft, tegelijk met de antibiotica. Dat is niet vanzelfsprekend, want probiotica is geen medicijn maar een voedingssupplement. Ook een protocol voor de zorgmedewerkers voor de toediening van probiotica met meerdere ‘als-dan’ opties kan bijdragen aan implementatie.

Duur: 2017-2019

Projectpartners: Louis Bolk Instituut • Van Praag Instituut • Rivas Zorggroep

Publicaties:

van Wietmarschen HA, Busch M, van Oostveen A, Pot G, Jong MC. Probiotics use for antibiotic-associated diarrhea: a pragmatic participatory evaluation in nursing homes. BMC Gastroenterol. 2020 May 13;20(1):151. doi: 10.1186/s12876-020-01297-w. PMID: 32404062; PMCID: PMC7222499.